مقایسه اضطراب بین درمان با متادون و بوپرنورفین

مقایسه اضطراب بین درمان با متادون و بوپرنورفین

درمان با متادون و بوپرنورفین

بیان مسئله

اعتیاد به مواد که با علل و آثار زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی همراه است، یکی از بارزترین آسیب های روانی – اجتماعی است که به راحتی می‌تواند بنیان زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی یک شخص را سست کند و پویایی انسانی آن را به مخاطره اندازد و امکانات مادی و معنوی آن را تباه سازد. در هم پیچیدگی عوامل زیستی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، این گرفتاری را به یکی از پیچیده ترین مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی تبدیل کرده است.

امروزه اعتیاد یک مشکل سلامتی و بهداشتی عمومی در سرتاسر جهان و در تمام کشورها محسوب می‌شود. (باتوین، ۲۰۰۰) مشکل اعتیاد آثار مخرب متعددی را سبب می شود که از جمله آن‌ها عبارت اند از: جسمانی (مثل بیماری های گوارشی، قلبی، تنفسی، عصبی، ایدز، مجروح شدن و در برخی موارد مرگ) روانی (مثل استرس، اضطراب، دلهره، افسردگی، بی قراری، پریشانی و فراموشی) خانوادگی (مثل اختلاف و کشمکش با اعضای خانواده، ارتباط ناسالم با افراد خانواده، سوء استفاده و تجاوز جنسی، خیانت، دعوا و کتک کاری، طلاق و جدائی)، شغلی (مثل تاخیر و غیبت در محل کار، اخراج و بیکاری).

اعتیاد نه تنها افراد را از فعالیت و تولید بهینه، کارائی و اقدامات مثبت سازنده باز می دارد، بلکه باعث از بین بردن نیرو، انرژی، وقت ، منابع ، امکانات جامعه و اقدامات و فعالیت های مثبت و ثمر بخش می شود. علاوه بر این هزینه های سنگین و سرسام آوری را بر فرد، خانواده، موسسات درمانی و بهداشتی (برای کشف، دستگیری، بازپرسی، زندانی کردن و اعمال سایر مجازات ها در مورد تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان) تحمیل می کند. (وفائی جهان و همکاران، ۱۳۹۲)

استفاده از مواد مخدر موجب ایجاد نوعی سستی و لختی در فرد می‌شود. اعتیاد با اثرات روانی خود وجدان را تضعیف کرده و شخص را برای انجام رفتار های ضد اجتماعی و غیراخلاقی مستعد می سازد. معتادینی که در فقر اقتصادی به سر می برند برای فراهم ساختن هزینه سنگین مواد مخدر از هیچ گونه عملی که خلاف ارزش های فرهنگی جامعه باشد روی‌گردان نیست‌اند.

لذا دست به خلاف‌کاری زده و به انواع کج روی های اجتماعی گرایش پیدا می‌کنند؛ بنابراین نوعی بی‌مسئولیتی در آن‌ها مشاهده می شود که با تضعیف تدریجی نیروی فکری و فعالیت های جسمانی رفته رفته سربار جامعه می‌شوند و زندگی آن‌ها به شکل انگلی تغییر می‌یابد.

بنابراین از آن چه گفته شد چنین بر می‌آید که ویژگی های شخصیتی می توانند هم معلول و هم علت آن باشند. برای مثال می‌توان پرسید آیا وجود خصیصه های ضد اجتماعی در بین معتادان به علت تأثیر مصرف طولانی مدت مواد مخدر است یا آنان از قبل دارای شخصیت ضد اجتماعی بوده‌اند؟

پاسخی که می‌توان داد این است که خصیصه ضد اجتماعی، شخص را برای استفاده از مواد مخدر آماده می‌سازد و اعتیاد به نوبه خود رفتار ضد اجتماعی را تشدید می‌نماید؛ به عبارت دیگر رابطه ی بین شخصیت و اعتیاد رابطه ای متقابل است؛

یعنی فرد به علت وضع خاص شخصیتی، نیاز‌ها، شکست‌ها، ناتوانی‌ها در برخود با مسائل و ناکامی های زندگی، عدم ثبات عاطفی و از همه مهم تر وابستگی هیجانی به اعتیاد روی می‌آورد و اعتیاد نیز به نوبه خود موجب می شود که شخص انسجام روانی و هیجانی خود را از دست بدهد. (روابط عمومی ستاد مبارزه با مواد مخدر،۱۳۷۵)

این مقاله در پی بررسی ویژگی های جمعیت شناختی معتادانی می باشد که جهت درمان دارویی با متادون و بوپرنورفین اقدام کردند. ویژگی های جمعیت شناختی: سن، تحصیلات، جنسیت، شغل و وضعیت تاهل می باشد.

همچنین میزان اضطراب معتادان و مقایسه معتادانی که از طریق متادون و بوپرنورفین تحت درمان می باشند مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پیشینه تجربی

مقایسه اثربخشی درمان نگهدارنده با متادون و درمان سم زدایی با متادون بر نشانه های اضطراب و افسردگی افراد وابسته به مواد مخدر عنوان تحقیقی است که سعید پور نقاش تهرانی در سال ۱۳۸۶ انجام داده است. این تحقیق اثربخشی دو نوع روش درمانی سم زدایی با متادون و درمان نگه دارنده با متادون را بر نشانه های افسردگی و اضطراب افراد وابسته به مواد مخدر مقایسه می کند.

در این تحقیق درمان سم زدایی با متادون و درمان نگه دارنده با متادون به عنوان متغیر مستقل و نشانه های افسردگی و اضطراب به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند. حجم نمونه تحقیق ۱۰۰ نفر بوده که هر گروه درمانی ۵۰ نفر را شامل می شدند. ابزار اندازه‌گیری، پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ بود که در سه مقطع زمانی قبل از شروع درمان و ۴۵ و ۹۰ روز بعد از درمان  بین بیماران توزیع و اجرا شد.

آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر نشان داد که نشانه های افسردگی گروه mmt بعد از گذشت ۴۵ روز، کاهش معنی‌داری داشت و بعد از گذشت ۹۰ روز نیز، این کاهش معنادار بیشتر شد. در خصوص نشانه های اضطراب هم همین طور بود؛ به عبارت دیگر، نشانه های اضطراب گروه mmt بعد از گذشت ۴۵ روز به طور معناداری کاهش یافت که این کاهش معنادار بعد از ۹۰ روز نیز ادامه یافت.

در گروه md نیز نشانه های افسردگی بعد از گذشت ۴۵ روز کاهش معنادار داشت که این کاهش معنادار بعد از ۹۰ روز نیز همچنان بیشتر شد، نشانه های اضطراب هم در گروه md، بعد از ۴۵ روز و ۹۰ روز کاهش معناداری داشت. نتایج حاصله نشان دهنده نقش موثر عامل زمان بر اثربخشی این دو نوع درمان بود، اما در تعامل عوامل زمان با گروه و نشانه‌ها نتیجه حاکی از آن بود گروه به تنهایی عامل موثری بر نتایج تحقیق نبود.

تحقیق دیگری با عنوان عوامل اجتماعی مرتبط با اعتیاد در بین جوانان استان ایلام توسط علی فیض اللهی، در سال ۱۳۸۷ انجام شده است. این تحقیق از دیدگاه جامعه‌شناختی به بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با اعتیاد جوانان می‌پردازد و به دنبال پاسخ به این سئوال است که پدیده اعتیاد جوانان استان ایلام ریشه در کدام یک از شرایط و فضا های اجتماعی محیط فرد دارد.

روش این پژوهش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و معتبر صورت گرفته است. داده‌ها از ۱۳۲ نفر جوان معتاد ۱۵ الی ۳۵ ساله در مرکز بازپروری معتادان ایلام به عنوان نمونه آماری اخذ و مورد تحلیل قرار گرفته است.

نتایج حاصل از تحقیق، بیان گر تأثیر مهم آسیب های خانوادگی نظیر نا به‌سامانی خانوادگی، وجود زمینه خانوادگی، مدیریت ناهمخوان والدین و پیوستگی اندک به خانواده از سویی و تاثیر مخرب میزان فرصت های کنترل نشده فرد و ویژگی های منفی گروه دوستان بزه‌کار و محیط نامناسب آموزشی در گرایش فرد به اعتیاد در نمونه مورد بررسی است.

ارتباط نهاد های اجتماعی‌کننده فرد نظیر خانواده، گروه دوستان، محیط آموزشی، کار و فرض های کنترل نشده ی اجتماعی با اعتیاد در نمونه مورد بررسی، توجه ویژه به طراحی برنامه‌های آموزشی برای تحکیم بنیان خانواده، مدیریت خانواده و کنترل و نظارت بر فرصت های کنترل نشده ی اجتماعی فرد را می‌طلبد.

مطالعه اثربخشی درمان شناختی رفتاری، متادون درمانی و روش ترکیبی بر بهبود افسردگی معتادان تحت درمان عنوان تحقیقی است که لطفی کاشانی و همکاران در سال ۱۳۹۲ انجام داده‌اند. این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری، متادون درمانی و روش ترکیبی بر بهبود افسردگی افراد معتاد تحت درمان انجام گرفته است.

جامعه آماری همه افراد مراجعه‌کننده به مراکز درمانی دوشهرستان استان تهران بوده است. نتایج نشان داد که هر سه شیوه درمان شناختی رفتاری، متادون درمانی و درمان ترکیبی در مقایسه با گروه گواه، در بهبود افسردگی موثر بوده‌اند.

همچنین نتایج نشان داد که بین اثربخشی متادون درمانی و روش ترکیبی بر میزان افسردگی تفاوت معناداری وجود ندارد. بنا‌براین هردو شیوه درمانی بر میزان افسردگی موثر واقع می‌شوند.

شرح تحقیق

تحقیق حاضر به مقایسه اضطراب در معتادانی می‌پردازد که برای درمان به این مرکز درمانی مراجعه نموده‌اند.

نمونه‌ها از بین مراجعه‌کنندگان درمان، داوطلبینی بودند که حاضر به همکاری شدند.

تعداد نمونه‌ها ۹۱ نفر است که دارای سن ،جنسیت ، تحصیلات و مشاغل مختلف بوده و برای درمان از متادون و بوپرنورفین استفاده می‌کنند.

برای اندازه گیری میزان اضطراب از پرسشنامه اضطراب کتل استفاده شده است.

از ۹۱ نفر نمونه ۶۹ نفر تحت درمان با متادون و ۲۲ نفر تحت درمان با بوپرنورفین هست‌اند.

نتایج تحقیق

جدول ۱ مقایسه میزان اضطراب معتادین از نظر درمان با متادون و بوپرنورفین

جدول فوق فراوانی و درصد میزان اضطراب معتادین درمان با متادون و بوپرنورفین را نشان می‌دهد.

در تعیین تفاوت اضطراب معتادین درمان با متادون و بوپرنورفین از آزمون t مستقل استفاده شد که نتایج به شرح جدول ذیل است.

جدول ۲ نتایج آزمون t میزان اضطراب برای درمان با متادون و بوپرنورفین

همان‌طور که از نتایج جدول ملاحظه می‌شود t محاسبه شده ۷۴۸/۰ = _مt با درجه آزادی ۸۹ و در سطح اطمینان ۹۵ درصد و سطح معناداری (۰۵/۰=α) از عدد جدول بحرانی (۹۸/۱ =_بt) کوچک‌تر است که نتیجه برابری میزان اضطراب مصرف‌کنندگان متادون و بوپرنورفین است.

جدول ۳ مقایسه میزان اضطراب معتادین از نظر جنسیت

جدول فوق فراوانی و درصد میزان اضطراب معتادین را به تفکیک جنسیت نشان می‌دهد.

در تعیین تفاوت اضطراب معتادین زن و مرد از آزمون t مستقل استفاده شد که نتایج به شرح جدول ذیل است.

جدول ۴ نتایج آزمون t میزان اضطراب برای معتادین زن و مرد

همان‌طور که از نتایج جدول ملاحظه می‌شود t محاسبه شده ۱۲۲/۱ = _مt با درجه آزادی ۸۹ و در سطح اطمینان ۹۵ درصد و سطح معناداری (۰۵/۰=α) از عدد جدول بحرانی (۹۸/۱ =_بt) کوچک‌تر است که نتیجه برابری میزان اضطراب معتادین زن و مرد است.

جدول ۵ مقایسه میزان اضطراب معتادین از نظر وضعیت تأهل

جدول فوق فراوانی و درصد میزان اضطراب معتادین را به تفکیک وضعیت تأهل نشان می‌دهد.

در تعیین تفاوت اضطراب معتادین مجرد و متأهل از آزمون t مستقل استفاده شد که نتایج به شرح جدول ذیل است.

جدول ۶ نتایج آزمون t میزان اضطراب برای معتادین مجرد و متأهل

همان‌طور که از نتایج جدول ملاحظه می‌شود t محاسبه شده ۹۴۷/۲ = _مt با درجه آزادی ۸۹ و در سطح اطمینان ۹۵ درصد و سطح معناداری (۰۵/۰=α) از عدد جدول بحرانی (۲ =_بt) بزرگ‌تر است که نتیجه تفاوت معنی‌دار میزان اضطراب در بین معتادین مجرد و متأهل است؛ به عبارت دیگر معلوم می‌شود که در نمونه‌های حاضر اضطراب معتادین مجرد بیشتر از معتادین متأهل است.

جدول ۷ مقایسه میزان اضطراب معتادین از نظر میزان تحصیلات

جدول فوق فراوانی و درصد میزان اضطراب معتادین را به تفکیک میزان تحصیلات نشان می‌دهد.

در تعیین تفاوت اضطراب معتادین با تحصیلات مختلف از تحلیل واریانس یک راهه (ANOVA) استفاده شد که نتایج به شرح جدول ذیل است.

جدول ۸ نتایج تحلیل واریانس یک راهه میزان اضطراب برای معتادین با تحصیلات مختلف

از روی مقادیر جدول فوق، چون F محاسبه شده (۵۳۵/۰ F=) با درجات آزادی ۸۵ و۴ =df در سطح اطمینان ۹۵ درصد (۰۵/۰=α) از F جدول بحرانی (۴۸/۲=F) کوچک‌تر است، بنابراین میزان اضطراب معتادین در سطوح تحصیلات مختلف برابر است.

جدول ۹ مقایسه میزان اضطراب معتادین از نظر نوع شغل

جدول فوق فراوانی و درصد میزان اضطراب معتادین را به تفکیک نوع شغل نشان می‌دهد.

در تعیین تفاوت اضطراب معتادین با مشاغل مختلف از تحلیل واریانس یک راهه (ANOVA) استفاده شد که نتایج به شرح جدول ذیل است.

جدول ۱۰ نتایج تحلیل واریانس یک راهه میزان اضطراب برای معتادین با تحصیلات مختلف

از روی مقادیر جدول فوق، چون F محاسبه شده (۶۷۲/۲ F=) با درجات آزادی ۸۷ و۳ =df در سطح اطمینان ۹۵ درصد (۰۵/۰=α) از F جدول بحرانی (۷۲/۲=F) کوچک‌تر است، بنابراین میزان اضطراب معتادین در مشاغل مختلف برابر است.

جدول ۱۱ مقایسه میزان اضطراب معتادین از نظر سن

جدول فوق فراوانی و درصد میزان اضطراب معتادین را به تفکیک سن نشان می‌دهد.

در تعیین تفاوت اضطراب معتادین با سنین مختلف از تحلیل واریانس یک راهه (ANOVA) استفاده شد که نتایج به شرح جدول ذیل است.

جدول ۱۰ نتایج تحلیل واریانس یک راهه میزان اضطراب برای معتادین با سنین مختلف

از روی مقادیر جدول فوق، چون F محاسبه شده (۰۷۵/۹ F=) با درجات آزادی ۸۸ و۲ =df در سطح اطمینان ۹۵ درصد (۰۵/۰=α) از F جدول بحرانی (۱۱/۳=F) کوچک‌تر است، بنابراین میزان اضطراب معتادین در سنین مختلف برابر است.

برای تعیین اینکه  اضطراب کدام رده سنی از سایرین متفاوت است از آزمون تعقیبی توکی استفاده شده است .

جدول ۴-۲۵ نتایج آزمون تعقیبی توکی

۰

همان طور که در جدول توکی، با علامت *  و در ستون سمت راست با سطح معناداری کوچک‌تر از ۰۱/۰مشخص شده است، میزان اضطراب رده سنی بالای ۴۰سال از سنین زیر ۳۰سال تفاوت معنی داری دارد ولی با سنین ۳۰تا ۴۰ سال تفاوت معنی داری ندارد به عبارت دیگر سنین بالاتر از اضطراب کم‌تری برخوردارند.

نتیجه‌گیری کل:

نتایج تحقیق نشان داد که اضطراب در بین مصرف‌کنندگان متادون و بوپرنورفین و همین طور بین زن و مرد و افراد با میزان تحصیلات مختلف و در بین مشاغل مختلف تفاوتی وجود ندارد ولی میزان اضطراب افراد مجرد و متأهل متفاوت است به طوری که افراد مجرد دارای اضطراب بیش‌تری بوده‌اند و همچنین میزان اضطراب رده سنی بالای  ۴۰ سال از سنین زیر ۳۰ سال متفاوت است بطوریکه افراد سنین بالاتر (بالای ۴۰ سال) از اضطراب کمتری برخوردارند و افراد زیر ۳۰ سال اضطراب بیشتری دارند.

گام کلینیک مرکز تخصصی درمان و بستری